Vũ điệu của rối gỗ trên cao nguyên

Món ngon ngày Tết: Hướng dẫn gói bánh tét đẹp và cực kỳ đơn giản

Hướng dẫn làm mứt cà rốt thơm ngon đẹp mắt đãi khách ngày Tết

Hướng dẫn làm mứt gừng cay nồng cho Tết Tân Sửu thêm ấm áp

Rối gỗ trong tay người

Gần 20 năm nay, ông A Yưk (57 tuổi), làng Klâu Ngo Zố, xã Ia Chim, TP. Kon Tum, vui một niềm vui mới là nhìn thấy những con rối gỗ tự tay mình làm ra nhảy múa cùng mọi người trong làng trong các dịp lễ hội. Bà con dân làng Klâu Ngo Zố cũng mang những con rối đặt sẵn ở nhà rông ra biểu diễn. Những con rối gỗ lại hòa cùng nhịp điệu cồng chiêng, để tạo nên không khí lễ hội của làng thêm vui. Và người làng đều tự hào khi những con rối ấy được chính người con của làng là ông A Yưk chế tác.

A Yưk mồ côi cha mẹ từ nhỏ. Vì không được học hành nên khi lớn lên, ông chỉ biết đi làm thuê, làm mướn. Tuy vậy, ngay từ nhỏ, A Yưk luôn ấp ủ ước mơ lớn có một nghề gì đó để mưu sinh. Những ngày A Yưk còn thanh niên, ông đã đau đáu với văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Ông học đánh cồng chiêng, học tạc tượng gỗ từ những người già trong làng, học thêm của cả người ở những làng khác để hoàn thiện hơn.

Nhiều lần thấy trong các lễ hội của những tỉnh bạn có hình ảnh những tượng gỗ nhỏ được treo cao, ông nảy sinh ý tưởng chế tác những con rối gỗ để tạo cho lễ hội của làng vui vẻ hơn. Tuy nhiên, để chế tác những con rối linh hoạt, biết cử động, dùng hệ thống dây kéo không hề đơn giản và bằng chứng là ông đã phải mất thời gian rất lâu để tìm hiểu, làm thử rồi hoàn thiện dần dần.

Vừa trò chuyện với tôi, ông A Yưk vừa hoàn thiện những công đoạn cuối cùng của cặp rối mới. Ông bảo, cặp rối này sẽ làm để mừng năm mới. Cặp rối có kích thước nhỏ nhắn, chiều cao khoảng 0,3 - 0,4m, được làm bằng thân cây gỗ nhẹ. Đặc biệt là cây hoa mủ (tiếng Gia Rai là dâu xer). Vừa làm, ông vừa thuận tay điều khiển, biểu diễn nhẹ nhàng khiến con rối gỗ còn xù xì những vết dao vết đục chuyển động linh hoạt. Khi giật dây, rối gỗ thể hiện những động tác như đánh trống, chẻ củi hay múa xoang, giã gạo hết sức độc đáo.

Rối không chỉ được dùng trong các lễ hội, thể hiện sự vui vẻ của bà con dân làng như, lễ hội Ăn trâu, mừng nhà rông mới, cưới hỏi... mà còn trong cả những tiệc vui.

Ông A Yưk cho biết, chế tác rối gỗ là rất khó, đòi hỏi cần có kỹ thuật nên khi biểu diễn rối cũng cần phải am hiểu quy trình hoạt động của nó, vì vậy không phải ai cũng làm được nếu chưa được hướng dẫn. Để điều khiển được rối gỗ, người điều khiển phải thuộc cả những bài chiêng, thì mới khiến những rối gỗ nhảy múa có hồn được.

Trao truyền…

Trong các lễ hội, nhìn những con rối được bà con dân làng biểu diễn hòa cùng nhịp điệu cồng chiêng, mới thấy hết sự sáng tạo của nghệ nhân A Yưk. Với đôi bàn tay chế tác tài hoa của người nghệ nhân A Yưk, các con rối thường sống động, tươi tắn, ngộ nghĩnh, mang tính hài và tính tượng trưng cao.

Nhiều năm qua, nghệ nhân A Yưk còn tạc hình được khoảng 20 tác phẩm tượng gỗ mang tính biểu tượng của văn hóa Tây Nguyên như, tượng người đàn ông ngồi uống rượu ghè, người phụ nữ địu con, phụ nữ đang tắm, người đàn ông đội nước, người đàn bà cho con bú, người đàn ông vác nỏ đi rừng…

Và một niềm vui nữa với A Yưk, là ông đã có 2 học trò làm truyền nhân để truyền nghề, là anh Rơ Chăm Banh và A Thoang. Từ chỗ cũng đam mê, yêu thích nghệ thuật tạc tượng gỗ nên trong thời gian ngắn, Rơ Chăm Banh và A Thoang đã học được nghệ thuật tạc tượng gỗ và làm rối gỗ. Với sự chỉ dạy tận tình của nghệ nhân A Yưk, đến nay, Rơ Chăm Banh và A Thoang đã có thể tạc được nhiều bức tượng khó như: Người mẹ cho con bú, người đàn bà địu con… cùng nhiều rối gỗ khác.

Cùng với nghệ thuật tạc tượng, thầy trò ông A Yưk và Rơ Chăm Banh còn là những người truyền dạy cồng chiêng cho bà con dân làng (Đội trưởng và Đội phó đội cồng chiêng của làng). Đội cồng chiêng Gia Rai của làng Klâu Ngo Zố hiện có 30 người. Vì được tập luyện thường xuyên nên đội cồng chiêng của làng cũng được chọn đi biểu diễn tại nhiều sự kiện lớn cấp thành phố, cấp tỉnh…

Từ năm 2013 đến nay, ông A Yưk chính thức được TP. Kon Tum chọn đi tham gia tạc tượng dân gian tại Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc tỉnh Kon Tum; rồi tại làng văn hóa các dân tộc Việt Nam tại Hà Nội, trong cả các lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên tổ chức nhiều năm. Và hai người học trò là Rơ Chăm Banh và A Thoang cũng đều cùng ông tham dự.

Giữ gìn nét truyền thống văn hóa trên Cao nguyên đá Đồng Văn

Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang trải rộng trên 4 huyện Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh và Quản Bạ với nhiều đặc trưng riêng như thiên nhiên, văn hóa, có giá trị rất lớn đối với ngành Du lịch Hà Giang. Tuy nhiên nhiều giá trị văn hóa đậm đà bản sắc riêng của Cao nguyên đá có nguy cơ bị mai một.

Ấn tượng giải đua ngựa trên cao nguyên Bắc Hà

Cuối tuần qua, sân vận động trung tâm huyện vùng cao Bắc Hà, tỉnh Lào Cai lại sôi động với giải đua ngựa cấp xã mở rộng lần thứ nhất. Đây là giải đấu nằm trong “lễ hội mùa Đông” lần đầu tiên được tổ chức, với mong muốn thu hút, kích cầu du lịch trong bối cảnh đại dịch Covid-19 từng khiến các hoạt động văn hóa, du lịch của địa phương ngưng trệ, lượng khách đến thăm quan, du lịch sụt giảm…

Mèo Vạc, điểm dừng chân hấp dẫn trên hành trình khám phá cao nguyên đá Đồng Văn

Nổi bật giữa màu xám của núi đá, Làng Văn hóa du lịch cộng đồng (VHDLCĐ) thôn Pả Vi, xã Pả Vi (huyện Mèo Vạc, Hà Giang) tạo được dấu ấn với du khách khi có dịp dừng chân trên hành trình khám phá cao nguyên đá Đồng Văn.