Đàm phán hạt nhân Iran đạt được thỏa thuận lịch sử
Bản hiệp ước đã được Ngoại trưởng Iran Mohamad Javad Zerif và Đại diện cấp cao về Ngoại giao và Chính sách an ninh của Liên minh châu Âu công bố trong một tuyên bố chung tại Vienna - Thủ đô nước Áo. Ông Zerif thừa nhận những điều khoản cuối cùng chưa phải là hoàn hảo, nhưng mô tả thỏa thuận chung như “một thời khắc của lịch sử”. Ngoại trưởng Iran chia sẻ: “chúng tôi đang bắt đầu một chương mới của hy vọng”.
Thủ tướng Iran tuyên bố trên mạng xã hội Twitter về thỏa thuận lịch sử
Bước đột phá này là kết quả sau nhiều tháng đàm phán căng thẳng - gai góc giữa Iran và nhóm P5 +1 (gồm 5 thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và Đức). Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry tuyên bố tại Vienna “đây chính là thỏa thuận mà chúng ta vẫn tìm kiếm bấy lâu nay”. Ông đánh giá, bên cạnh ý nghĩa lịch sử, việc thực hiện thỏa thuận cũng là điều quan trọng. Vị ngoại trưởng nói thêm rằng thỏa thuận này cũng chỉ rõ hậu quả nếu Iran không tuân thủ.
Trong một phát biểu tại Nhà Trắng vào hôm thứ ba (13/7), Tổng thống Obama kỳ vọng vào một thỏa thuận lịch sử và đe dọa sẽ phủ quyết bất kỳ điều luật nào ngăn chặn nó. Ông cũng cho biết các điều khoản trong thỏa thuận sẽ được thực hiện nghiêm túc. “Thỏa thuận này không xây dựng bằng lòng tin, nó xây dựng trên hành động thực tế” - vị tổng thống Hoa Kỳ tuyên bố.
Tổng thống Obama và Phó Tổng thống Biden trên đường đến Nhà Trắng để tuyên bố về thỏa thuận hạt nhân với Iran, hôm 14/7. (Ảnh: Gettty Images)
Tổng thống Iran Hassan Rouhani đã ca ngợi những giá trị của thỏa thuận trên truyền hình. Ông cho rằng nó đã đánh dấu một chương mới trong quan hệ Iran với thế giới, là một kết quả mà các bên đều có lợi. Ông Rouhani cũng phủ nhận Iran định phát triển vũ khí hạt nhân.
Theo thỏa thuận mới được công bố, chương trình hạt nhân của Iran sẽ bị hạn chế gắt gao trong hơn một thập kỷ. Đổi lại, nhóm P5 +1 sẽ chấp nhận gỡ bỏ cấm vận dầu mỏ và kinh tế Iran. Quốc gia này cũng sẽ cho phép Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thanh sát mọi mặt về quân sự. Tuy nhiên, phạm vi thanh sát sẽ được Iran và nhóm 6 cường quốc quyết định. Bên cạnh đó, Iran cũng chấp nhận bị khôi phục trừng phạt trong 65 ngày nếu vi phạm thỏa thuận.
Đại diện của các bên tham gia đàm phán hạt nhân Iran chụp ảnh chung ở Vienna, Áo. (Ảnh: Getty Images)
Trong những năm qua, các cường quốc đã lo ngại Tehran sử dụng chương trình làm giàu hạt nhân của mình để chế tạo vũ khí. Iran phủ nhận điều này và bị áp đặt trừng phạt kinh tế. Năm 2013, Tehran đã chấp thuận tạm dừng một số hoạt động hạt nhân để giảm bớt áp lực từ lệnh trừng phạt. Động thái này đã mở đường cho một thỏa thuận khung trong tháng 4/2015 và một hiệp ước hạt nhân toàn diện vào hôm qua.
Mặc dù vậy, thỏa thuận này vẫn phải đối mặt với nhiều trở ngại. Tehran khẳng định sẽ không bắt đầu thực hiện thỏa thuận cho đến khi lệnh trừng phạt được dỡ bỏ. Mặt khác, Quốc hội Hoa Kỳ tuyên bố sẽ từ chối thông qua bất kỳ thỏa thuận nào mà họ cho là không đủ mạnh mẽ để ngăn chặn Iran chế tạo vũ khí hạt nhân. Trước khi Tổng thống Obama có thể bắt đầu gỡ bỏ lệnh trừng phạt, Quốc hội Hoa Kỳ có 60 ngày để xem xét thỏa thuận mới đây.
Những quốc gia láng giềng của Iran bày tỏ lo ngại về thỏa thuận chung của Iran với nhóm P5 + 1. Israel cho rằng những hạn chế có phần lỏng lẻo của thỏa thuận sẽ giúp Tehran tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân, trong khi cứu trợ kinh tế sẽ cho phép Iran rót thêm vốn cho các nhóm khủng bố trong khu vực. Các nước vùng Vịnh e ngại đối thủ lâu năm của mình sẽ được tăng cường sức mạnh và thay đổi cán cân quyền lực giữa hai bên.
Trọng Sang